Illustratie: Vera Greutink
Voedselbossen, je hebt er vast wel eens over gehoord. Maar wat is een voedselbos precies, en wat is er nou zo goed aan? En kan een voedselbos ook in je eigen tuin? We leggen het je in dit blog uit, smul mee!
Wat is een voedselbos?
Denk aan een akker vol suikerbiet, en stel je dan het tegenovergestelde voor. Geen monocultuur maar heel erg veel soorten bij elkaar. Geen kunstmest nodig, het bos voedt zichzelf. Geen bestrijdingsmiddelen nodig, het bos zorgt zelf voor evenwicht. Niet één begroeiingslaag, maar vijf groeilagen. Geen moment in het jaar ligt de grond kaal. En niet één keer oogsten, maar het hele jaar door.
Sinds een jaar of tien zijn voedselbossen in opkomst. Wanneer iets precies een voedselbos mag heten, daarover verschillend de meningen. Maar de consensus is zo ongeveer:
Een voedselproducerend bos met meerdere lagen aan begroeiing van minstens een halve hectare groot. De mens kiest de beplanting en plant aan, het bos doet vervolgens, met een klein beetje hulp, de rest.
Een voedselbos bestaat uit lagen
- Bomen met hoge kruinen, zoals een walnotenboom, vormen de hoogste laag in het voedselbos.
- Daaronder lagere bomen, heesters, struiken. Denk aan bessenstruiken, vlier, olijfwilg, krentenboompje, dwergkwee.
- Daaronder is de laag van vaste kruidenplanten, of kruiden die zichzelf uitzaaien. Van inheemse ui-achtigen tot dropplanten en mediterrane kruiden als tijm en rozemarijn.
- De bodembedekkers, die zo goed de bodem beschermen tegen uitdroging, zijn essentieel, zoals bosaardbeitjes.
- De laagste laag wordt gevormd door ondergrondse types, zoals pastinaak. Eetbare zwammen zijn natuurlijk ook welkom in het voedselbos!
Welke problemen lost een voedselbos op?
Bodemdegradatie
Logisch wel, dat steeds meer mensen alternatieven gingen zoeken voor de grootschalige landbouw met akkers en akkers vol met hetzelfde gewas. Steeds duidelijker wordt hoe het langdurige en veelvuldige gebruik van zowel kunstmest als pesticiden het bodemleven aantasten. In de meeste akkers zit weinig leven meer, op wat eenzame wormen na die het nog volhouden.
In zo'n arme levenloze grond is het lastig voor planten om gezond te zijn, waardoor boeren weer meer giffen moeten spuiten omdat planten zelf niks meer kunnen afweren, waardoor de bodem... etc. Terwijl we ons ook steeds meer beseffen dat een gezonde bodem veel CO2 kan opslaan.
Verlies aan biodiversiteit
Akkers met maar één gewas vol chemicaliën, gekke vogel die denkt: daar moet ik wezen voor een lekker hapje. Iedereen snapt dat daar weinig leeft. De biodiversiteit in Nederland holt achteruit. 'In dit tempo is Nederland binnenkort wereldkampioen soortenverlies', kopte Trouw onlangs nog in dit artikel. Oorzaken van de achteruitgang: verlies aan leefgebied en veelvuldig gebruik van pesticiden.
Voedselbos: oplossing voor bodem en biodiversiteit
In een voedselbos tiert het juist welig van de soorten. Er staan heel veel verschillende soorten planten door elkaar, die allemaal weer op een ander moment in het jaar bepaalde insecten bedienen. Door die insecten komen er ook weer vogels, egels, salamandertjes op af.
Terwijl op boerenakkers de voeding voor planten aangevoerd moet worden, meestal kunstmest, zorgt in een voedselbos het bos juist zelf voor voedsel. Al het afgevallen blad blijft liggen en wordt door het steeds uitbreidende bodemleven verteerd tot voedsel voor hetzelfde bos. Da's toch te gek?!
En het wereldvoedselprobleem?
Of voedselbossen het wereldvoedselprobleem op gaan lossen? Daar word natuurlijk hevig over gediscussieerd. Nee, zeggen veel verstandige mensen. Een van de grote problemen is natuurlijk dat je niet kan opschalen. Die monocultuurakkers oogsten, dat gebeurt met machines. De mais is hop hop in de fabriek en zit hop hop in potjes. Dat gaat je niet lukken met je daslookblaadjes of de jostabessen die niet netjes in een rij staan maar die je moet zoeken tussen allerlei andere planten.
Ja, zeggen de optimisten. Er wordt al wel gesproken over drones die zouden kunnen leren om kruisbessen te plukken. Die kunnen dan zelfstandig het bos in, daar vliegend herkennen of een bes rijp is en de buit netjes mee terug nemen.
Bovendien: die voedselkilometers moeten we drastisch omlaag brengen. We zouden toch meer lokaal moeten produceren, als we nou heel veel voedselbossen aanleggen, dan kunnen meer mensen zelf wekelijks op de fiets naar het bos om te oogsten.
Voedselbossen in Nederland
Inmiddels zijn er al tientallen voedselbossen aangelegd in Nederland. Van kleine buurtinitiatieven tot particulieren die er speciaal grond voor hebben aangekocht tot organisaties die aan het onderzoeken zijn of een voedselbos ook een commercieel alternatief kan zijn voor gangbare landbouw.
Een mooi overzicht van voedselbossen vindt je op deze kaart die door Stichting Voedselbosbouw Nederland wordt bijgehouden. Er wordt dus ook al volop geoogst uit voedselbossen.
Een voedselbosje in jouw tuin, kan dat?
Heel dicht bij huis een voedselbos hebben, dat zou ideaal zijn. Dan kun je dagelijks oogsten, en kan je ook nog eens genieten van de soortenrijkdom die in de eettuin ontstaat.
Daarom hebben wij, Sprinklr, twee formaten Voedselbosjes samengesteld voor in je tuin. Een grote van 10m2, met appelboom en een kleinere voor 4m2, zonder boom. Om smaken te proeven die je niet in de supermarkt koopt, uit eigen tuin te kunnen oogsten én bij te dragen aan biodiversiteit en CO2-opslag. Ervaren voedselbosboer Frank de Gram adviseerde ons bij de samenstelling, zodat we zeker weten dat het in jouw tuin ook gaat werken. Eet smakelijk!
