Ze zijn niet zo populair als de bij, maar minstens zo belangrijk: zweefvliegen. Ruim eenderde van de Europese soorten wordt met uitsterven bedreigd. Boosdoeners: landbouw, pesticiden, afname leefomgeving...maar jij kan in je tuin wat doen! Lees mee.
Wat is een zweefvlieg?
Is het een wesp, een bij, of...?
Je bent vast wel eens genept door een zweefvlieg, bang voor een steek omdat je denkt dat er een bij of wesp langs je zoeft. Zweefvliegen vermommen zichzelf als bij of wesp met hun zwart-geel gestreepte lijf, maar kunnen niet steken. Dat vermommen doen ze om vijanden te neppen, mimicry heet dat in de natuur.
Hoe herken je een zweefvlieg?
Zweefvliegen hebben maar één paar vleugels, in tegenstelling tot bijen en wespen, die hebben twee paar. Ook hebben ze kortere voelsprieten. Maar het meest herkenbare van zweefvliegen is dat ze stil kunnen hangen in de lucht, of zelfs zijwaarts en achteruit vliegen, als helikoptertjes. Soms zoemen ze plots weg, om precies weer op het zelfde plekje terug te keren en stil te hangen.
Een zweefvlieg bij een korenbloem
Vele soorten zweefvlieg
In Nederland hebben we ruim 300 verschillende soorten zweefvliegen. Je hebt de Snorzweefvlieg of pyjamazweefvlieg, die komt het meeste voor. De Blinde bij komt ook veel voor in tuinen en wordt het meest verward met een bij.
Je hebt grote zweefvliegen zoals de Stadsreus, die komt uit het zuiden van Europa en heet ook wel de Hoornaarzweefvlieg. Je kan wel raden welke vermomming die heeft gekozen!
Verder heb je nog vele soorten, met de meest originele namen. Ken jij bijvoorbeeld het Wollig gitje, Terrasjeskommazweefvlieg, Klompvoetje of Variabel elfje?
Ben je benieuwd hoe al deze soorten eruit zien? Neem vooral een kijkje in deze fotogids!
De Marmelade zweefvlieg op muurfijnstraal
Wat eten zweefvliegen?
Volwassen exemplaren zijn niet heel kieskeurig qua plant voor nectar en stuifmeel. Het enige belangrijke is dat de nectar niet te diep in de bloem ligt, ze hebben namelijk niet zo'n lange tong.
De larven van de zweefvlieg zijn een stuk kieskeuriger. Sommige larven halen hun voedsel onderwater, anderen in dood hout of in bepaalde planten. Er zijn zelfs zweefvliegen die hun eitjes leggen in mest of ander rottend organisch materiaal. Die zogenaamde rattenstaartlarven hebben een soort snorkels waarmee ze ademhalen. Wat een leven.
Twee rattenstaartlarven met snorkel
Waarom zijn zweefvliegen belangrijk?
Belangrijke bestuivers
Na bijen zijn zweefvliegen de belangrijkste bestuivers in ons land. Door hun kortere tong bestuiven ze net weer andere planten dan de bij. Wereldwijd dragen ze zelfs bij aan de bestuiving van 72% van de verschillende soorten voedselgewassen en 70% van de door insecten bestoven wilde planten.
Zweefvliegen migreren jaarlijks soms wel over afstanden van honderden tot duizenden kilometers. Zo dragen ze met het stuifmeel wat ze bij zich hebben bij aan uitwisseling van genetisch materiaal van plantenpopulaties die ver uit elkaar liggen. Voor het behoud van plantensoorten zijn zweefvliegen dus hartstikke belangrijk.
Natuurlijke plaagbestrijding en balans
De larven van de zweefvlieg eten graag bladluis en zijn daardoor essentieel in een gezond ecosysteem. Zo helpen ze onder andere met het bestrijden van schadelijke plagen op biologische kwekerijen, zoals bij kwekerij Verhoeven, waar geen pesticiden ingezet mogen worden.
Maar ook in jouw tuin of op je balkon is het belangrijk om een gezond ecosysteem te hebben. Heb je een roos vol luis maar ook genoeg zweefvlieglarven? Dan hoef jij als tuinder niet in te grijpen. De natuur regelt het zelf!
Bovendien trekken zweefvliegen ook weer andere soorten insecten aan. Zo versterken ze de biodiversiteit in tuinen en landbouwgebieden, wat de natuurlijke balans van ecosystemen versterkt.
Bij Kwekerij Verhoeven ligt een natuurgebied met inheemse planten om onder andere de zweefvlieg te trekken. Die ruimt dan weer de bladluis op de kwekerij op.
Hoe gaat het met de zweefvlieg in Nederland?
Niet goed. Ruim eenderde van de Europese soorten wordt met uitsterven bedreigd (NOS). Maar liefst 31 Nederlandse soorten staan op de rode lijst (Nature Today). Er sterven momenteel in Nederland per jaar tweeënhalf keer zo veel soorten zweefvliegen uit als wilde bijen.
Nieuw onderzoek toont een verband aan tussen het verdwijnen van steeds meer soorten zweefvliegen in Nederland en de grootschalige introductie van een nieuwe generatie chemische bestrijdingsmiddelen, zoals neonicotinoïden in de landbouw.Het tempo van uitsterven van soorten zweefvliegen ligt vijf maal hoger in de periode na begin jaren negentig, toen de nieuwe 'gewasbeschermingsmiddelen' in gebruik werden genomen, dan in de periode daarvoor.
Ook droogte als gevolg van klimaatverandering, verstedelijking en stikstof dragen bij aan de rappe afname van zweefvliegen in Nederland.
Een zweefvlieg op duizendblad, een schermbloem met nectar aan de oppervlakte waar de zweefvlieg goed bij kan met z'n korte tong.
Wat kan jij doen voor de zweefvlieg?
Plant bloeiers voor nectar en stuifmeel
Weet je nog, die korte tong? Schermbloemen en composieten zijn daarom favoriet. De nectar mag niet te diep in de bloem liggen.
Inheemse planten zijn extra belangrijk:
- Wilde Bertram (Achillea ptarmica)
- Koninginnenkruid (Eupatorium cannabinum)
- Wilde marjolein (Origanum vulgare)
- Gewone margriet (Leucanthemum vulgare)
- Grote kattenstaart (Lythrum salicaria)
- Boerenwormkruid (Tanacetum vulgare)
- Duizendblad (Achillea millefolium)
Uitheemse bloemen voor zweefvliegen zijn onder andere:
- asters
- sedum
- zonnehoed
- goudsbloem
Voor in pot hebben we een speciaal pakketje samengesteld voor zweefvliegen: Pottentuintje Zweefvlieg
Een aantal inheemse schermbloemen die goed zijn voor zweefvliegen: Wilde Marjolein, Valeriaan en Koninginnenkruid. Nu in ons pakketje Zweefvliegen inheems.
Plant een haag of inheemse heesters
Hagen en heesters zijn eigenlijk voor al het leven in je tuin zo belangrijk! Zweefvliegen zoeken er beschutting in tegen wind en regen. Ze rusten graag uit op de bladeren. Ook leggen sommige soorten hun eitjes graag in rottend hout.
Inheemse heesters die bloeien trekken helemaal veel insecten aan, waaronder bladluizen. Bladluizen zijn een belangrijke voedselbron voor de larven van de zweefvlieg. Maar ook de volwassen zweefvlieg haalt graag nectar bij bloeiende heesters.
Met onze speciaal samengestelde Tuiny-pakketten, vol inheemse heesters en bomen, help je naast zweefvliegen ook vogels, andere insecten, egels en bodemleven.
Een Tuiny Haag een jaar na aanplant. Een haag brengt zoveel leven in je tuin!
Zorg voor water en een rommelhoekje
Zweefvliegen hebben ook water nodig, dus zorg voor een ondiepe waterbron, zoals een schoteltje met water en steentjes.
Voor de larven is een vijver met een modderige rand een walhalla. Ook help je veel soorten larven met rommelige hoekjes vol oud, rottend hout of stenen waarbij ze in spleten kunnen zitten.
En ook op je balkon kan je met de juiste planten, water en een rommelig hoekje heel goed bijdragen aan zweefvliegen en andere biodiversiteit. Kijk hier maar eens op het bijenbalkon van Nynde.
Het balkon van Nynde met drinkbakje voor insecten en lekker veel nectar.
