Met een exportwaarde van 11,9 miljard in 2024 is de Nederlandse sierteeltsector gigantisch. Deze sector is zo groot geworden mede dankzij het gebruik van chemische bestrijdingsmiddelen. Ooit leek dat weinig kwaad te kunnen, nu weten we beter. Gif moet weg. Hoe kan jij tuinierend helpen om deze sector gifvrij te krijgen?
Hoe groot is de sierteeltsector in Nederland?
De cijfers hierover dwarrelen nogal door elkaar, maar we zetten een aantal zaken op een rij. Onder sierteelt valt de productie (kweek) van snijbloemen, kamerplanten, tuinplanten, bomen en bloembollen.
In 2024 was de exportwaarde van de Nederlandse sierteelt 11,9 miljard euro. Volgens CBS was 85% van deze exportwaarde van Nederlandse makelij. CBS-cijfers uit 2020 stelden dat er in Nederland 5.620 'landbouwvestigingen' actief waren in de teelt van sierplanten en bloemen. Consumenten in Nederland gaven in 2021 1,9 miljard euro uit aan bloemen en planten, waarvan 500 miljoen aan tuinplanten.
Hatsee, dat is nogal een volume!
Hoe groot is het pesticideprobleem in Nederland?
Dat er pesticiden worden gebruikt bij de meeste teelten is geen geheim, dat mag namelijk ook gewoon. In Nederland bepaalt de organisatie Ctgb of een middel gebruikt mag worden, en zo ja voor welke teelten.
Pesticiden zijn ontworpen om leven te schaden (schimmels, onkruid, plagen) en hebben negatieve bijeffecten. Tegen die bijeffecten komt steeds meer weerstand. Want de pesticiden schaden niet alleen aan paar individuele bijen, maar schaden de hele biodiversiteit. Bovendien zijn er steeds meer aanwijzingen dat pesticiden ook schadelijk zijn voor mensen.
De biologische bollenvelden van John Huiberts, bio-bollenpionier
Vervuiling van het oppervlaktewater
De waterkwaliteit in Nederland is onder de Europese norm, de Kaderrichtlijn Water. Volgens de website Kenniscentrum Europa Decentraal, die zich onder meer richt op ambtenaren, is de verwachting dat 'Nederland in 2027 niet zal voldoen aan de KRW-doelen. Er wordt al gesproken van een crisis, die groter zal zijn dan de stikstofcrisis.' Zoals de EU Nederland nu verplicht om zich wel aan de stikstofnormen te houden, zou de EU dat ook kunnen doen als het gaat om de waterkwaliteit.
Pesticiden zijn een van de veroorzakers van de slechte kwaliteit van de Nederlandse wateren. De sierteeltsector speelt hier een rol in. Op bollenvelden en bomenakkers worden pesticiden gebruikt die het grondwater inspoelen. Maar ook kassen spelen hierin een rol.
Pesticiden sijpelen uit kassen
Kassen waarin snijbloemen, kamerplanten of tuinplanten gekweekt worden (of groenten zoals tomaten, paprika's en tomaten) zouden helemaal dicht moeten zijn, er zou geen vervuild water uit moeten kunnen verdwijnen.
Toch worden er regelmatig lozingen gemeten uit kassen, zoals in februari 2024 in Bergschenhoek. Controleurs van het Hoogheemraadschap maten overschrijdingen van drie verschillende schadelijke insecticiden in sloten. "De gevonden hoeveelheden van deze schadelijke stoffen zijn hoog. Bij deze hoeveelheden zijn de stoffen direct dodelijk voor 60% van de insecten in het water. Vanwege de giftigheid gaat op de lange termijn zelfs 80% van de insecten dood. Via gemaal de Kooi gaat het water naar de Rotte. De stoffen zullen daarom ook gevolgen hebben voor het waterleven in de Rotte," aldus het Bloemen- en Plantenjournaal.
Regelmatig worden nog overschrijdingen gevonden in slootjes rond kassen, door metingen in slootjes zoals hierboven beschreven. Overtredingen worden ook gevonden via camera's vanuit de lucht. In februari 2025 werden vanuit een helikopter acht verdachte situaties geconstateerd bij glastuinbouwlocaties rond Delft, zoals een gele slang vanuit een productielocatie naar een slootje.
Wat binnen in kassen wordt gebruikt, blijft dus niet altijd binnen maar komt ook terecht in ons ecosysteem.
Pesticiden in de bollenteelt
In de gangbare bollenteelt worden pesticiden gebruikt, en al die pesticiden komen terecht op de akker en in de omgeving. Handhaving op gebruik van pesticiden is er nauwelijks, constateerde Pesticide Action Network Netherlands.
De Nederlandse Voedsel en Waren Autoriteit controleert jaarlijks nauwelijks 1% van de 1600 bloembollentelers in Nederland. Margriet Mantingh van PAN-NL: "De NVWA is een papieren tijger. Bloembollentelers zijn banger voor een insect dan voor de NVWA. De greep naar de (illegale) gifspuit wordt te makkelijk gemaakt." Bij een onderzoek naar middelen op zomerbollen vond PAN-NL in 2023 op de helft (!!) van de bollen verboden pesticiden.
Een krantenartikel uit 2023 over gif in de bollenteelt
Eerlijke prijs en zonder pesticiden
De sierteeltsector moet om!
Pesticiden in de sierteelt komen dus op allerlei manieren in ons ecosysteem terecht. En dat terwijl sierteelt kan zonder pesticiden! Natuurlijk, niet elk soortje kan zonder pesticiden geteeld worden. En de marges zullen niet hetzelfde blijven. Bovendien zal de consument tevreden moeten zijn met imperfectie.
Maar nu is de situatie zo dat de samenleving een flink deel van de kosten ophoest die de sierteeltsector maakt: de kosten voor biodiversiteitsverlies, de kosten voor het schoonmaken van ons water. Bizar genoeg betaalt de belastingbetaler ook mee aan de watercoaches die glastuinbouwondernemers helpen om geen gif te lozen. De winst voor de ondernemer, de kosten en de risico's voor de burger.
Daarom zegt Sprinklr: voor een gezonde samenleving met gezond water en een gezonde biodiversiteit, moet de sierteeltsector om naar biologisch. Teelt zonder chemische bestrijdingsmiddelen en zonder kunstmest. Dat is nog een lange weg, maar het is mogelijk. De pionierende biologische telers laten dat zien.
Kwekerij Verhoeven in Brabant, een biologische handelskwekerij die voorloper is in biologische kweek
Hoop! Er is in tien jaar al veel veranderd
In de afgelopen tien jaar is het onderwerp biodiversiteit steeds belangrijker geworden. Mensen zijn zich bewuster van het verlies van biodiversiteit, er wordt steeds meer onderzoek naar gedaan. De oorzaken van de neergang van insecten- en vogelsoorten worden ook steeds duidelijker: onder meer pesticiden.
Krantenartikelen, Zembla-uitzendingen, rechtszaken van omwonenden tegen lelietelers: de druk op de sierteeltsector om het gebruik van chemische bestrijdingsmiddelen te minder nam de afgelopen jaren flink toe.
Tegelijkertijd groeide in de afgelopen tien jaar het biologische alternatief. Met de grote biologische bollenboeren John en Johanna Huiberts als vlaggendragers in de bollenteelt. Met handelskwekerij Verhoeven voor de tuinplanten, en later kwam daar Kwekerij Lageschaar bij die omging van gangbaar naar bio. Allemaal grote partijen die grote volumes produceren en daarmee laten zien dat biologisch ook grootschalig kan.
Tien jaar geleden zei de sierteeltsector nog: het kan niet biologisch. Dat argument kan niemand meer gebruiken, en dat is grote winst.
Bollenpionier John Huiberts
Door de toegenomen maatschappelijke druk en door het bewijs van het gifvrije alternatief, is de sector in beweging gekomen. Intratuin koerst af op 70% 'chemievrije planten' in 2030. De bloembollensector heeft het over Vitale Teelt, al formuleert de reden om iets aan pesticidengebruik te doen zo: "Er zijn steeds minder chemische gewasbeschermingsmiddelen beschikbaar voor de bloembollensector. De teelt moet anders ingericht worden."
Consumeer je de wereld die je wil!
De sierteeltsector is dus voornemens gifgebruik te minderen. Maar de ommezwaai in de sierteeltsector kan en moet sneller, en moet vollediger. Niet wat minder gebruiken, maar niks meer gebruiken. Elke druppel chemicaliën in onze leefomgeving erbij is er een teveel. En aan die ommezwaai kunnen we allemaal bijdragen.
Als we met z'n allen alleen nog tuinplanten, bloembollen, snijbloemen en zaden kopen van biologische kwekers, dan verschuift er een enorme bak geld van de gangbare sector naar de biologische kwekers. Dan durven meer kwekers om te gaan, of biologisch te starten.
Want er zijn telers die wel zonder pesticiden willen kweken, maar de omslag nog niet aandurven. Omdat de markt nog klein is, en er zeker in je eerste biologische jaren je als teler nog veel bij moet leren. Bovendien zitten er nou eenmaal andere financiële risico's aan biokweek. Hoe groter de markt voor bio, hoe makkelijker de overstap.
Dus laten we de biokwekers omarmen, en de twijfelaars de stap helpen zetten. Met elke biologische aankoop, duw je de sierteeltsector de schone kant op. Tuinier voor de toekomst, tuinier voor een schone sierteeltsector!
Hommel kan veilig van de planten snoepen op biologische Kwekerij Verhoeven
