Oh, wat is de natuur toch prachtig. Ze blijft maar geven! Ook van je bloeiende tuinplanten kun je zaden oogsten om zelf nieuwe planten mee op te kweken. Niet alle types zijn even makkelijk, maar het proberen is altijd de moeite waard. Lees onze tips over hoe je zaden oogst en bewaard.
Herken de zaden!
Allerlei vormen
Dik, dun, rond of langwerpig... zaden zijn er in eindeloos veel vormen en groottes. Zaak is dus eerst om de plant waar je van wil gaan oogsten de zaden te leren herkennen. Ingewikkeld is dat niet, het enige dat je daarvoor nodig hebt is een nieuwsgierige aard.
Zaad wordt gemaakt door bloemen, dus je weet precies waar je moet zoeken. Vaak wordt aangeraden, ook door ons, om uitgebloeide bloemen weg te knippen. Dat is omdat de plant dan meer energie overhoudt om nieuwe bloemen aan te maken.
Laat bloemen uitbloeien
Maar als je ook zaad van die plant wil oogsten, dan moet je tegen het einde van het seizoen ook een aantal bloemen laten zitten. In die bloemen kan zich dan zaad vormen. En die zaden moeten eerst goed rijpen voordat je ze kan oogsten.
Laat de bloem uitbloeien en houd vervolgens goed in de gaten wat er dan gebeurt. Vaak zijn er zaaddoosjes, beschermhulsjes rond het zaad. Meestal wordt dat gelig of bleek of bruin. Daar moet je wezen om het zaad te zoeken!
Wanneer oogst je?
Als het rijp is
Oogsten doe je pas als het zaad echt rijp is. Vaak is het zaaddoosje dan al bruin, vaal, of gelig. En zaad komt gemakkelijk los als het rijp is. Even schudden of een klein tikje, zou genoeg moeten zijn voor het zaad om los te komen.
Wanneer het zaad rijpt, hangt af van de plant. Sommige tuinplanten geven al rijp zaad in of vanaf de zomer. Andere planten pas in het najaar, soms pas in oktober. Bij veel planten blijft rijp zaad best en tijdje hangen, je hoeft er dus echt niet elke dag bij te staan om te kijken of het zover is.
Op een droge middag
Dat oogsten doe je dan op een droge dag, liefst in de middag zodat de ochtenddauw al heeft kunnen verdampen. Op die manier oogst je het zaad als het al gedroogd is, en dat is beter voor het bewaren.
Hoe oogst je zaden?
Mee naar binnen
Oogsten doe je met schone handen.
Omdat sommige zaadjes heel klein zijn, zoals die van de Dropplant (Agestache), is het handig om voorzichtig de bloemstengel af te knippen en dan binnen, of op een andere plek waar de wind niet meteen de zaadjes wegblaast, de zaden uit de stengel te tikken of te schudden.
Van andere planten kun je gemakkelijk de zaaddoosjes oogsten, zoals van de Goudsbloem (Calendula), die kun je binnen gemakkelijk uit elkaar peuteren. De zaden van Goudsbloem zijn een soort halve maantjes, eigenlijk een soort maden (ja sorry, als je het eenmaal ziet kan je het niet meer ontzien).
Als je de zaden oogst op een wit vel of wit bord, of in een wit bakje, kun je de zaden gemakkelijk zien, en da's handig voor de volgende stap.
Hoe maak je zaden klaar voor bewaring?
Leg ze te drogen
Om je zaden goed te bewaren is het handig als ze schoon zijn. Haal beestjes, dood of leven, tussen je oogst vandaan. Leg daarna de zaden te drogen. Ook al oogstte je op een droge dag, dan doe je er toch goed aan om ze nog een paar dagen tot een week te drogen te leggen zodat je zeker weet dat er geen vocht meer bij zit dat in de winter voor schimmel kan zorgen.
Drogen doe je uit de zon. Dit kan prima bij kamertemperatuur, maar mag ook in de schuur. Als het maar niet enorm luchtvochtig is in die ruimte.
Laatste schoonmaak
Eenmaal gedroogd, kun je nog een keer het kaf van het koren scheiden: alle vliesjes van zaaddoosjes kun je nu waarschijnlijk gemakkelijk wegblazen want dat is lichter dan het zaad. Zo houd je een net hoopje zaad over.
Hoe bewaar je zaden?
Droog, koel en donker
Droog, koel en donker: dat zijn de juiste omstandigheden om je zaden te bewaren. Hoe beter de omstandigheden, hoe beter de kiemkracht bewaard blijft. Als je niet de perfecte omstandigheden biedt, dan betekent dat niet dat het zaad helemaal niet meer goed is. Het verkleint alleen je kans op succes een beetje.
Koel is niet bevroren, koel is liefst tussen de 5 en 15 graden. Een schuurtje, een slaapkamer die je niet of nauwelijks verwarmt is prima.
Zakje met naam
Stop je geoogste zaad per soort in een zakje en vergeet niet de naam van de plant erop te schrijven. Want echt, over een paar maanden weet je het niet meer. Tenzij je de zaden herkent, natuurlijk.
Wanneer zaai je de zaden?
Wanneer je de zaden het beste weer in de grond kunt stoppen, hangt af van de soort die je hebt geoogst. Gelukkig is er het internet!
We wensen je een goede jacht!
